Thông tin bệnh lý được cung cấp bởi Bác sĩ Nguyễn Minh Tiến, Bác sĩ Chuyên khoa II, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng TP HCM.
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm lây từ người sang người, dễ gây thành dịch do virus đường ruột gây ra. Con người là nguồn ủ bệnh, khi hệ miễn dịch yếu bệnh có thể phát ra ngoài. Bệnh thường tự khỏi sau 7-10 ngày.
Đa số trường hợp bệnh là nhẹ nhưng một số ít trẻ bị có thể rất nặng và nguy cơ bị tử vong do biến chứng viêm não, viêm cơ tim. Trẻ em dưới 5 tuổi có hệ miễn dịch non yếu dễ mắc bệnh. Trẻ dưới 1 tuổi là đối tượng dễ bị biến chứng nặng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh chưa có vaccine phòng và thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ có thể điều trị triệu chứng.
Bệnh tay chân miệng xuất hiện quanh năm, đỉnh dịch thường từ tháng 2-4 và tháng 10-12. Mắc nhiều nhất là trẻ dưới 5 tuổi vì trẻ hay có thói quen cho tay vào miệng. Người lớn cũng có thể mắc tay chân miệng, song thường không triệu chứng, tự khỏi.
Virus gây tay chân miệng hiện đã tìm được 12 chủng. Tương tự như sốt xuất huyết, cơ thể chỉ sinh miễn dịch với chủng virus đó. Một người có thể mắc đến 12 lần tay chân miệng.
Triệu chứng đặc trưng và sớm nhất là:
Các dấu hiệu ở trẻ là giống nhau. Đặc biệt chú ý khi trẻ có các dấu hiệu sau là đã ở mức độ nặng, cha mẹ cần cho đến bệnh viện ngay:
Thông thường, trẻ có nhiều mụn nước sẽ bị nhẹ hơn trẻ ít mụn nước bởi virus tấn công qua da. Và ngược lại, nếu chúng tấn công vào thần kinh, não, cơ tim thì trẻ bị biến chứng nặng như tổn thương thần kinh, suy hô hấp, suy tuần hoàn,...dẫn đến di chứng não, liệt, thậm chí tử vong nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.
Nguồn lây chính từ nước bọt, phỏng nước và phân của người nhiễm bệnh. Đường lây do tiếp xúc trực tiếp hay gián tiếp qua thức ăn, thức uống hay vật dụng, đồ chơi, qua bàn tay kém vệ sinh của người lớn.
Tương tự như bệnh sốt xuất huyết, trẻ có dấu hiệu bệnh cần được đưa đến ngay bệnh viện để được thăm khám và chỉ định nhập viện hoặc theo dõi tại nhà.
Trẻ bệnh tay chân miệng chỉ có sốt nhẹ < 38,5 độ C, loét miệng, hồng ban mụn nước lòng bàn tay chân, tỉnh táo, chơi, thường được bác sĩ cho điều trị ngoại trú. Phụ huynh có thể cho trẻ uống thuốc hạ sốt, giảm đau theo chỉ định bằng paracetamol liều 10-15 mg/kg/lần, có thể lặp lại mỗi 4- 6 giờ khi sốt lại.
Tái khám mỗi 1-2 ngày trong 8-10 ngày đầu của bệnh.Trẻ có sốt phải tái khám mỗi ngày cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ.
Phụ huynh đưa trẻ nhập viện ngay khi có các dấu hiệu nặng như đã nêu ở trên.
Trẻ thường đau họng, miệng do vết loét nên có thể sử dụng thuốc tráng niêm mạc dạng sữa nhũ dịch như phosphalugel, varogel hoặc trimafort,... cho trẻ ngậm nuốt 1-2ml/lần để dịu cơn đau rồi mới cho trẻ ăn.
Dinh dưỡng cho trẻ:
Chú ý sinh hoạt cho trẻ:
Phụ huynh mang khẩu trang, vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà bông dưới vòi nước chảy, đặc biệt sau khi thay quần áo, tã, tiếp xúc phân, nước bọt khăn trải giường của trẻ.
Rửa sạch đồ chơi, vật dụng, tay nắm cửa, thanh vịn, lan can, sàn nhà bằng nước khử trùng, xà bông. Dọn dẹp nhà cửa thường xuyên.
Cách ly trẻ bệnh tại nhà, không cho đến nhà trẻ, trường học, nơi các trẻ chơi tập trung trong 10 ngày đầu của bệnh.