Grab, trước đây được gọi MyTeksi trong phương ngữ Malaysia, là một ứng dụng gọi xe trên smartphone. Ra đời từ năm 2011 tại Kuala Lumpur, cho đến nay Grab đã trở thành một trong những công ty công nghệ vận tải lớn nhất Đông Nam Á có giá trị 6 tỷ USD. Grab quản lý hơn 7 triệu lái xe, đại lý rải rác trên 225 thành phố ở 8 quốc gia, ứng dụng được tải xuống trên hơn 100 triệu thiết bị di động.
Ít ai biết rằng ý tưởng tạo nên Grab được bắt nguồn từ một buổi uống trà của CEO Anthony Tan cùng người đồng sáng lập Hooi Ling Tan, cô bạn đồng hương học cùng trường Quản trị Kinh doanh Harvard. Hiện tại, Hooi Ling Tan đang giữ chức giám đốc vận hành (COO) tại Grab nhưng có cổ phần ít hơn Anthony Tan.
Hooi Ling Tan, nữ doanh nhân sinh năm 1985, người từng có bằng MBA tại tường Kinh doanh Harvard (Mỹ) và tốt nghiệp với tấm bằng Kỹ sư Cơ khí của Đại học Bath (Anh). Tự nhận bản thân "không phải là người sinh ra trong một gia đình giàu có như Anthony", Hooi Ling cho biết cô đã phải tự lực rất nhiều để có được học bổng tại Harvard.
Trước khi chính thức trở thành COO của Grab, Hooi Ling đã có một bản profile vô cùng ấn tượng. Cô từng là Giám đốc cấp cao của SalesForce, quản lý Price Intelligence & Monetization và là nhà tư vấn kỳ cựu tại McKinsey Malaysia và McKinsey Mỹ.
Trong một buổi phỏng vấn với báo chí Việt Nam mới đây, cô cho biết gia đình mình đã phản đối gay gắt khi từ bỏ công việc tư vấn quốc tế để khởi nghiệp cùng Anthony.
Cơ duyên kết bạn cùng Anthony của Hooi Ling cũng rất tình cờ. Mặc dù là đồng hương học cùng trường Quản trị Kinh doanh Harvard nhưng mãi đến khi hai người học chung nhóm và bước vào chung kết trong một cuộc thi quảng cáo tài chính ở trường năm 2011 thì mới bắt đầu nói chuyện với nhau nhiều hơn.
Khi đó, Hooi Ling vướng phải ràng buộc trong hợp đồng với McKinsey còn Anthony được cha mẹ định hướng vào việc kinh doanh của gia đình. Bộ đôi tài năng trẻ của Malaysia ngày ấy đã phải đấu tranh tư tưởng rất nhiều để quyết định khởi nghiệp cùng nhau.
Chia sẻ về ý tưởng thành lập Grab với tờ Digital News Asia, Hooi Ling nhớ lại: "Trong khi các ứng dụng gọi xe vào thời điểm đó như Uber và Didi Chuxing tập trung vào việc cung cấp tốt hơn về số lượng các chuyến đi, thì Anthony và tôi có một điểm khởi đầu khác - cải thiện sự an toàn".
Giống như hầu hết phụ nữ làm việc tới đêm, Hooi Ling không phải là một fan của việc đi taxi một mình. "Tôi từng gọi bản thân mình là một người sử-dụng-taxi-miễn-cưỡng trong quãng thời gian làm việc cho McKinsey Malaysia (từ 2006 đến 2009 - PV). Tôi đã thực sự sợ khi đi taxi vào khoảng thời gian 1 đến 3 giờ sáng. Bạn sẽ nhận được một chiếc xe chật chội cùng những tay tài xế không đáng tin cậy. Với tư cách là một phụ nữ, tôi cảm thấy không an tâm chút nào trước những nguy cơ về cướp bóc, hãm hiếp, bắt cóc.
Tôi cũng có xe riêng nhưng vì quá mệt mỏi để có thể tự lái xe, tôi đã buộc phải gọi taxi và luôn nơm nớp lo sợ. Tôi thường phải giả vờ gọi điện cho mẹ để đề phòng. Vì điện thoại thời đó chưa có GPS, tôi cũng phải liên tục nhắn tin địa điểm cho mẹ".
Trong 6 tháng đầu tiên, Hooi Ling cùng Athony đã phải tận dụng một nhà kho miễn phí ở Kuala Lumpur để có thể tập trung vào việc lập kế hoạch cho ý tưởng này. Sau đó, từ năm 2012 đến 2015 là một quãng thời gian khá mệt mỏi đối với Hooi Ling Tan bởi vì cô phải cùng lúc làm nhiều công việc khác nhau. "Chúng tôi nhận ra sự khả thi của ý tưởng và bắt đầu ngay sau khóa học MBA. Tuy nhiên, lúc đó tôi vẫn đang là nhà tư vấn của McKinsey, và sau đó làm việc cho SalesForce, nên trong 4 năm đầu tiên mối quan hệ giữa tôi và Grab như là một công việc part-time vậy. Tôi liên tục phải bay đi bay về giữa San Francisco và Kuala Lumpur", Hooi Ling chia sẻ trên trang E27.
Thời điểm đó, việc giữ liên lạc chặt chẽ với nhóm của Anthony giúp Hooi Ling Tan nhận ra nhiều vấn đề mà Grab phải đối mặt, và khiến cô phải xắn tay áo lên để thực hiện. "Những gì chúng tôi nghĩ ban đầu là về sự an toàn của taxi đã phát triển thêm nhiều vấn đề khác. Có nhiều thứ tôi có thể hỗ trợ Anthony nhờ kinh nghiệm của mình tại Mỹ. Tôi cũng rất tự hào về những cộng sự của mình, họ đã làm tốt khi không có mặt tôi. Tuy nhiên, càng ngày tôi càng nhận ra không thể cứ mãi làm việc part-time trái múi giờ như vậy. Có những khi tôi phải đi vào các ga tàu điện có hệ thống wifi để trò chuyện với họ. Nhiều người vô gia cư đã nhìn tôi chằm chằm khi thấy chúng tôi trao đổi các vấn đề trí tuệ trong ga xe lửa".
Sau khi kết thúc hợp đồng với McKinsey Mỹ năm 2013, Hooi Ling trở thành Giám đốc cấp cao của Salesforce, một công ty phần mềm tại California. Giống như những giai đoạn trước đó khi còn làm việc cho McKinsey, Hooi Ling cũng luôn tìm cách để đóng góp ý tưởng vận hành cho Grab. "Tôi từng có thời gian chạy nước rút trong 2 tuần với Grab, bay tới 6 quốc gia ở Đông Nam Á và rồi sau đó lại quay về San Fancisco để làm việc chăm chỉ. Tôi thực sự cảm phục năng lượng của mình khi đó".
Cuối cùng, vào tháng 4/2015, Hooi Ling Tan đã chấm dứt công việc của cô ở Salesforce, chuyển tới Singapore đảm nhận chức vụ giám đốc vận hành của Grab. Có thể nói rằng, chính quá trình làm tư vấn ở McKinsey và quản trị ở Salesforce đã giúp ích rất nhiều cho Hooi Ling trong nhiệm vụ chỉ huy hậu trường.
"Rất nhiều người nghĩ rằng chúng tôi điên, điên rồ và ngu ngốc, bao gồm bạn bè và gia đình chúng tôi. Chúng tôi cố gắng vì một lý do chính đáng nhưng phải mất một thời gian mọi thứ mới đi vào guồng quay suôn sẻ. Và đó là lý do tại sao chúng tôi rất biết ơn đối với tất cả những người đã tin tưởng chúng tôi ngay từ những ngày đầu" cô nói thêm.
Trong cuộc phỏng vấn với E27, khi được hỏi về thế mạnh đặc biệt trong kinh doanh, Hooi Ling chia sẻ đó là hoạt động nhân sự, hỗ trợ khách hàng và trải nghiệm sản phẩm. Khác với Anthony Tan, Hooi Ling Tan là người hướng nội, thích lui về hậu trường hơn là bước ra tiếp xúc với công chúng.
"Tôi thích làm một người 'thợ sửa chữa', đó là cách để tôi tránh xa ống kính truyền thông. Tôi không thích tiếp xúc quá nhiều với báo chí, ngược lại, tôi thích nắm rõ ngọn ngành hệ thống vận hành của công ty, thích tìm hiểu kỹ những điều đang xảy ra trong bộ máy. Đó là những thứ không thể thấy rõ như hệ thống ống nước vậy, nhưng một khi bạn làm cho chúng hoạt động tốt, đó sẽ là khởi nguồn của rất nhiều thành công, như dòng nước chảy ra ào ạt dồi dào".
Nói về điểm khác biệt giữa làm một start-up và nhà tư vấn quốc tế, cô cho biết: "Khi bạn đang trong quá trình khởi nghiệp, bản thân bạn sẽ phải thôi thúc rất nhiều để định hình được ý tưởng. Còn khi bạn ở một công ty lớn như McKinsey, bạn chỉ là một chiếc răng cưa trong bánh xe, dù được đưa ra những quyết định lớn nhưng so với Grab, chúng tôi đã phải quyết định với tốc độ nhanh gấp 4, 5 lần những công việc khác".
Trong bài phỏng vấn với Marie Claire hồi tháng 4/2018, Hooi Ling cũng nói về những khó khăn đối với một người phụ nữ khi bước vào chốn thương trường. Trả lời câu hỏi "Làm thế nào một doanh nhân nữ tham vọng có thể xây dựng một doanh nghiệp hàng tỷ USD?", COO của Grab cho biết: "Đừng ngại ngần nghe từ 'không' và hãy đặt nhiều câu hỏi hơn nam giới. Ở một vị trí thiểu số không bao giờ là con đường dễ dàng, nhưng tôi tự hào vì đã tạo nên một 'di sản' để thế hệ phái nữ được truyền cảm hứng. Đồng thời hãy nhớ rằng, đừng bao giờ gánh vác mọi thứ một mình. Hãy tìm cho mình một đối tác tốt, một người tôn trọng bạn".
"Là một người hướng nội, khi đối mặt với những nghi ngờ từ người khác và chính bản thân mình, tôi thường sẽ tạm dừng mọi thứ để suy nghĩ, thiết lập lại những việc cần làm tiếp theo. Tôi cũng thảo luận những rắc rối với những người tôi tin tưởng để tiếp cận tình huống tốt hơn".
Hooi Ling cũng nói về những bài học mà cô học được trong quá trình tuyển dụng nhân tài cho Grab: "Tôi đã phải từ chối một số ứng cử viên thực sự tài năng bởi vì họ không có thái độ và giá trị bản thân đúng đắn. Đó là một trong những sự lựa chọn khó khăn của tôi khi ngồi ở ghế COO của công ty mình".
Hơn cả một người đồng sáng lập, một người cộng sự, đối với Anthony Tan, Hooi Ling là người bạn anh tin tưởng nhất tại Grab. Ngược lại, nữ giám đốc 8x cũng dành nhiều lời khen ngợi cho CEO: "Lần đầu tiên gặp Anthony ở một sự kiện tại Harvard, tôi thấy anh ấy mặc quần áo rất thời thượng, rất hướng ngoại và biết tất cả những người cần phải kết nối trong phòng. Tôi nghĩ rằng anh ấy chỉ là một người giàu có, con trai của một tập đoàn ôtô lớn, nhưng khi nói chuyện nhiều hơn, tôi đã rất ấn tượng với đạo đức công việc của Anthony. Anh ấy là một trong những cá nhân chăm chỉ nhất mà tôi từng gặp, bất chấp những lợi thế bẩm sinh mà anh ấy có được từ gia đình".
Trong phong cách lãnh đạo, Hooi Ling cũng rất khác Anthony. "Anthony là người luôn nhìn thấy bức tranh lớn, với tầm nhìn và chiến lược rõ cho sự phát triển của Grab. Trong khi đó, tôi thì lại tập trung vào việc vận hành cụ thể nhiều hơn, để hiện thực hóa tầm nhìn ấy".
So với quãng thời gian 6 năm trước khi Grab (thời đó được gọi là GrabTaxi hoặc MyTeksi) mới chỉ là một công ty non trẻ tại Malaysia cho tới hôm nay, Hooi Ling Tan cảm thấy lạc quan hơn rất nhiều. "Thành thực mà nói 6 năm trước tôi rất bi quan. Không có một công ty nào khởi nghiệp thành công tại Đông Nam Á, trong khi đó Grab lại rất khao khát thành công. Thế nhưng hiện tại mọi thứ đã khác. Mọi nơi tôi nhìn thấy đều là cơ hội", Hooi Ling phát biểu ở Diễn đàn kinh tế thế giới về ASEAN hồi tháng 9/2018 ở Hà Nội.
Tại lễ vinh danh 'Startup Việt 2018" diễn ra chiều 15/11 do VnExpress tổ chức, vị giám đốc vận hành này chia sẻ: "Ban đầu kỳ vọng của chúng tôi rất nhỏ thôi. Đầu tiên chỉ mong muốn có được sự an toàn cho việc lái xe đi lại. Rồi mỗi lần chúng tôi đạt được một mốc mới trong việc phục vụ khách hàng, chúng tôi lại mở rộng về những điều mà chúng tôi quan tâm, muốn làm thêm nữa, thêm nữa".
Hooi Ling cũng cho hay, vào thời điểm những năm trước, nguồn dữ liệu, phần mềm phần cứng trong khu vực Đông Nam Á không dồi dào như hiện nay, "Khi chúng tôi thuê đội ngũ kiến trúc sư đẳng cấp thế giới thì phải nghe những câu như 'các bạn khùng à?' Nhưng mà chúng tôi biết chúng tôi phải làm".
Cùng với đó, đồng sáng lập Grab cho rằng, nếu chỉ muốn trả hoá đơn mỗi tháng và mang tiền về cho gia đình, thì ngoài xã hội có rất nhiều công việc đáp ứng được điều đó. Nhưng nếu thật sự tin tưởng, đam mê làm một việc gì đó có thể trở nên tốt hơn, hãy biến điều không thể thành có thể, dù nhiều người cho rằng bạn thật sự 'điên khùng'.
"Nếu muốn khởi nghiệp vì "ngầu", hay nó đang là một trào lưu mới mà sâu trong thâm tâm mà không thích thì hãy ngừng lại ngay bây giờ. Thật sự, đến ngày hôm nay, chúng tôi có rất nhiều khó khăn, thách thức đang phải đối mặt. Điểm giao thoa giữa thành công và thất bại là rủi ro, nếu muốn tạo ra sự khác biệt lớn và đáng để tâm, đáng vượt qua rủi ro thì hãy tiếp tục. Nhưng nếu thất bại, hãy dừng lại và xem xét rồi tiếp tục học hỏi, sửa đổi", Hooi Ling Tan phát biểu tại sự kiện.
Để nói về hành trình đưa Grab từ một 'ứng dụng' thành 'siêu ứng dụng', Hooi Ling miêu tả với Digital News Asia đó là quãng đường 'điên rồ'. Khi nói về 3 bài học rút ra trong quá trình khởi nghiệp, nữ doanh nhân 8x nói:
"Một, nó có thể là điều không thực hiện được, nhưng bạn phải chắc chắn rằng mình rất, rất quan tâm về nó. Hai, nếu bạn có một vấn đề và đưa ra được giải pháp, đừng đặt cược rằng nó sẽ hoạt động, bởi vì ngay cả khi bạn bỏ ra rất nhiều tiền, thời gian và tài năng, vẫn không có nghĩa là nó sẽ hiệu quả. Nhưng hãy đảm bảo rằng tâm trí bạn cần phải đặt vào tất cả những công việc khó khăn đó - bạn cần phải tiếp tục học hỏi không ngừng. Ba là, bạn cũng cần phải biết làm thế nào để ăn mừng những khi đạt được thành tích, bởi vì con đường kinh doanh sẽ có rất nhiều thất bại. Như bạn đã thấy với Grab, chúng tôi đã phát triển với tốc độ cao, và cách duy nhất chúng tôi có thể duy trì cuộc chạy nước rút liên tục đó là nhận ra tất cả những điều tuyệt vời chúng tôi có thể ăn mừng và học được, điều đó mang lại cho chúng tôi năng lượng để đi và làm nhiều thứ hơn".
Bích Hà
