Làm từ thiện thiếu chuyên nghiệp
Một trong những sự việc gây ồn ào nhất năm 2021 là bê bối từ thiện của nghệ sĩ Hoài Linh. Chuyện bắt nguồn từ việc anh kêu gọi ủng hộ cho bà con miền Trung sau đợt bão lũ hồi tháng 10 năm ngoái, được gần 14 tỷ đồng. Hứa đến tận nơi giúp đỡ bà con miền Trung nhưng sau hơn 6 tháng, nam nghệ sĩ lại chậm trễ giải ngân, chỉ đến khi bị chất vấn mới lên tiếng giải thích. Điều này tạo nên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ công chúng. Để giải quyết khủng hoảng, Hoài Linh cùng ê-kíp đã thực hiện gấp rút việc giải ngân. Tuy nhiên, cuộc giải ngân vội vã, không đúng mục đích ban đầu khiến anh tiếp tục bị khán giả "ném đá". Nhiều người mỉa mai danh hài "từ thiện trả góp" và cà khịa anh bằng tên gọi "Linh 14".
Từng được ví như "ngôi sao quốc dân", được nhà nhà yêu mến, Hoài Linh đánh mất danh tiếng xây dựng hơn hai thập kỷ. Nam nghệ sĩ 51 tuổi bị tấn công trên nhiều nền tảng mạng xã hội. Hàng loạt nhóm anti Hoài Linh được lập ra, với số lượng thành viên tăng nhanh. Đối diện với làn sóng tẩy chay dữ dội, anh buộc phải rút khỏi vị trí giám khảo chương trình Thách thức danh hài. Thậm chí, Bộ Văn hóa còn nhận được đơn đề nghị xem xét thu hồi danh hiệu NSƯT của Hoài Linh và cấm sóng các chương trình truyền hình có anh góp mặt.
Trước giờ, việc nghệ sĩ đứng ra kêu gọi quyên góp từ thiện vốn được xem là điều bình thường. Tuy nhiên, từ sau vụ việc của Hoài Linh, sự hoài nghi của công chúng với giới nghệ sĩ ngày càng lớn dần.
Ngay cả khi công khai hơn 1.000 trang sao kê tài khoản ngân hàng từ thời điểm kêu gọi quyên góp ủng hộ miền Trung hồi tháng 10 năm ngoái đến hiện tại, Trấn Thành vẫn bị khán giả chỉ trích vì không tự giác minh bạch các khoản thu - chi ngay từ đầu. Việc anh đợi tới khi bị ráo riết đòi sao kê mới đưa ra phản hồi khiến công chúng mất cảm tình. Bởi trong nhận thức của một bộ phận khán giả, việc nghệ sĩ không dám minh bạch việc từ thiện ngay từ đầu chứng tỏ họ đang làm điều gì đó khuất tất. Vì mất niềm tin nên khán giả liên tục mổ xẻ những chi tiết "chưa rõ ràng" trong hoạt động kêu gọi quyên góp của Trấn Thành. Họ đặt nghi vấn những tờ sao kê đã bị can thiệp chỉnh sửa, bắt bẻ việc Trấn Thành chưa kịp giải ngân số dư 9,5 triệu đồng trong tài khoản kêu gọi từ thiện, "chất vấn" anh về khoản từ thiện "chuyển nhầm" từ diễn viên Tuấn Trần. Thậm chí, nhiều khán giả còn tung clip họ ngồi cộng sao kê của Trấn Thành bằng excel cho đến chép ra giấy và cộng bằng máy tính để "soi" những điểm bất hợp lý.
Thủy Tiên cũng là trường hợp gây tranh cãi nhiều khi làm từ thiện. Kêu gọi được hơn 177 tỷ đồng và đích thân ra miền Trung lội nước cứu trợ đồng bào gặp thiên tai, cô được nhiều khán giả yêu mến, đặt cho nhiều danh xưng như "cô tiên đời thực", "cô tiên quốc dân". Tuy nhiên, việc chậm trễ đưa ra sao kê và chỉ tổng kết thu - chi khoản tiền "khủng" trên một mặt giấy A4 viết tay khiến Thủy Tiên vướng nhiều lùm xùm. Thủy Tiên bị chính những người từng yêu mến, góp tiền vào tài khoản của cô quay lưng, lên án khi nhận thấy nhiều dấu hiệu thiếu minh bạch. Cô bị tung tin tổng số tiền kêu gọi quyên góp được là 320 tỷ đồng thay vì 177 tỷ như cô đã công bố trước đó. Mạng xã hội cũng lan truyền một bài đăng phân tích tỉ mỉ, yêu cầu Thủy Tiên lên tiếng về 42 tỷ đồng, được cho là "khoản hụt" khi làm từ thiện.
Vì lùm xùm từ thiện, Thủy Tiên hiện bị anti-fan lập nhóm tẩy chay mang tên "Lũ hậu VN" với hơn 180.000 thành viên. Nhóm này cho biết mục đích hoạt động là "vạch trần bộ mặt giả dối, lươn lẹo và các phi vụ kinh doanh từ thiện, đánh bóng tên tuổi của 'Lũ hậu' (tên anti-fan gọi Thủy Tiên)". Trên một số diễn đàn cũng lan truyền mẫu đơn tố cáo Thủy Tiên. Trong đơn tố cáo, Thủy Tiên bị đề nghị điều tra về hành vi "có dấu hiệu lừa đảo, chiếm đoạt tài sản". Người làm đơn yêu cầu Thủy Tiên trả lại số tiền đã nhận quyên góp từ thiện sau khi có kết luận điều tra từ cơ quan chức năng. Ngay cả khi Thủy Tiên livestream, khóc nức nở khi bị tố ăn chặn từ thiện, cô cũng không nhận được sự cảm thông từ phần đông khán giả. Họ liên tục chỉ trích, yêu cầu cô sao kê cụ thể khoản tiền hơn 177 tỷ đồng đã nhận từ các mạnh thường quân để cứu lấy danh tiếng, sự trong sạch của chính mình.
Ngoài Hoài Linh, Thủy Tiên, Trấn Thành, một số sao Việt khác như Đàm Vĩnh Hưng, Đại Nghĩa, Trang Trần hay bà Ngọc Hương (mẹ ca sĩ Hồ Ngọc Hà) cũng bị khán giả đòi sao kê, minh bạch số tiền từ thiện trong đợt lũ miền Trung hồi tháng 10 năm ngoái.
Nghệ sĩ dựa vào lòng tin của khán giả để trục lợi
Thanh Hương thường xuyên livestream quảng cáo kem dưỡng da, nước hoa vùng kín; Đan Trường, Vân Dung, Kim Xuyến, Chí Trung quảng cáo thực phẩm tan mỡ, hỗ trợ chữa ung thư dạ dày, u xơ, u nang, trĩ. Tuy nhiên, trên thực tế, chất lượng của những sản phẩm này không "thần kỳ" như các nghệ sĩ miêu tả.
Phương Mỹ Chi phải xin lỗi khán giả vì quảng cáo sản phẩm làm trắng da thiếu sự kiểm chứng kỹ lưỡng về nguồn gốc. Quyền Linh xin lỗi vì quảng cáo sai công dụng một loại thực phẩm chức năng. Diệu Nhi, Hồng Vân, Mai Phương Thúy... cũng có cách làm tương tự khi mắc sai sót.
Nam Thư thuộc nhóm người nổi tiếng, đăng bài quảng cáo coin đa cấp trên trang cá nhân cùng các sao Việt khác như Ngọc Trinh, Kiều Minh Tuấn, Tuấn Kiệt, Khả Như. Cô nhận sai sau hơn một tuần xảy ra vụ việc trong khi những nghệ sĩ còn lại chọn cách im lặng. Khi sự việc được phản ánh, khán giả bức xúc vì giới nghệ sĩ đã lợi dụng sự nổi tiếng, sức ảnh hưởng của mình để kiếm tiền từ quảng cáo. Họ quên mất rằng, chính người hâm mộ là những "nạn nhân" trực tiếp, giao dịch mua bán chỉ vì tin lời người nổi tiếng.
Việc bị bóc phốt đời tư, phát ngôn thiếu chuẩn mực khiến hình ảnh của giới nghệ sĩ méo mó
Mối quan hệ mẹ - con nuôi giữa Phi Nhung và Hồ Văn Cường không bình yên như những gì khán giả tưởng tượng. Việc Phi Nhung giữ hộ tiền thưởng 200 triệu đồng từ giải quán quân Vietnam Idol Kids 5 năm trước của Hồ Văn Cường và bố mẹ giọng ca nhí không biết anh có bao nhiêu tiền, cát-xê thế nào khiến cô phải đối mặt với nhiều chỉ trích từ khán giả. Bị chất vấn, Phi Nhung và người quản lý liên tục đưa ra những phát ngôn bất nhất. Bên cạnh đó, việc Phi Nhung công khai kể xấu Hồ Văn Cường trên mạng xã hội và luôn "đẩy con nuôi vào thế đứng mũi chịu sào", phải cúi đầu xin lỗi mỗi khi ồn ào xảy ra cũng khiến cô bị "ném đá" gay gắt. Sau vụ ồn ào, Hồ Văn Cường vẫn sống tại nhà Phi Nhung, họ giữ mối quan hệ mẹ - con nuôi thân thiết. Tuy nhiên, hình ảnh Phi Nhung bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Khán giả cũng không còn đặt quá nhiều niềm tin vào những gì họ nghe, thấy trên sân khấu, sóng truyền hình.
Jack gần đây vướng scandal có con rơi, quan hệ tình cảm cùng lúc với nhiều cô gái. Dù đã lên tiếng xin lỗi, bày tỏ mong muốn được thực hiện trách nhiệm làm cha nhưng Jack không xoa dịu được dư luận. Anh khiến nhiều khán giả ngán ngẩm khi từng xây dựng hình ảnh hiền lành, chất phác, thậm chí có phần rụt rè trong mắt công chúng. Trước đó, anh từng chia sẻ bản thân không biết 'thả thính', mắc cỡ khi nói về con gái, chưa muốn yêu vì sợ làm khổ phụ nữ; nhưng bê bối đời tư vừa rồi chỉ ra một sự thật khác. Ngoài việc kêu gọi tẩy chay Jack trên mạng xã hội, một số anti-fan còn kêu gọi tẩy chay các chương trình anh tham gia, các nhãn hàng mà giọng ca 24 tuổi là đại sứ thương hiệu. Các nhóm anti Jack đăng những bài viết chê bai, bôi nhọ, chỉ trích Jack. Họ đòi "phong sát", yêu cầu anh giải nghệ để "thanh lọc" giới showbiz. Hay Đạt G, gần đây anh thừa nhận từng đánh bạn gái cũ Du Uyên. Điều này khiến công chúng vỡ lẽ ra rằng, chuyện tình của họ vốn không màu hồng như cách cả hai từng tô vẽ trên các chương trình truyền hình hay qua những sáng tác âm nhạc.
Nhiều nghệ sĩ thời gian qua gặp rắc rối phát ngôn thiếu hiểu biết, chuẩn mực trên mạng xã hội. Hồi đầu tháng 6, nghệ sĩ Đức Hải đăng bài viết công kích người khác với ngôn từ thô tục. Nhiều khán giả bức xúc, cho rằng anh phát ngôn không đúng chuẩn mực người thầy, người nghệ sĩ ưu tú. Ban đầu, anh cho biết Facebook bị hack, nhưng sau đó đưa ra lý do quẩn quanh. Kết quả, Đức Hải bị miễn nhiệm chức Phó hiệu trưởng Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật và Du lịch Sài Gòn.
Huỳnh Anh phát ngôn khiếm nhã về bạn gái cũ. Noo Phước Thịnh phải gửi lời xin lỗi khán giả sau một ngày gây tranh cãi vì dòng trạng thái có ngôn từ được cho là liên quan đến tình dục. Trong lúc dịch bệnh diễn biến căng thẳng nhưng nhiều sao Việt như Lan Khuê, Nguyễn Quang Dũng, Trác Thúy Miêu, Trà My, Phan Ngọc Luân... khiến công chúng ngán ngẩm vì phát ngôn thiếu suy nghĩ, gây ảnh hưởng tiêu cực tới cộng đồng
Ngay cả những người trong nghề cũng không tin giới nghệ sĩ
Giữa lúc nhiều nghệ sĩ trong showbiz bị "sao kê" chiếu mạng, Duy Mạnh cho biết anh ở trong nghề rất lâu, từng đi hát chung với nhiều nghệ sĩ nên hiểu khá rõ về câu chuyện nghệ sĩ đi làm từ thiện. Anh cho rằng không ít người đang lợi dụng ý nghĩa tốt đẹp của việc từ thiện để mưu lợi cho mình. Anh nói từ khi mạng xã hội phát triển, nhiều nghệ sĩ lợi dụng chuyện từ thiện để kiếm tiền. Những năm trước, khi anh đề cập vấn đề này, nhiều người "ném đá" cho rằng anh bon chen, ghen tị. Trước đó, Duy Mạnh từng bóc chiêu "từ thiện để tẩy trắng scandal" của sao Việt. Anh cũng từng gây chú ý khi tố nhiều nghệ sĩ Việt nghiện cờ bạc, dùng tiền từ thiện để trả nợ. "Mà hầu hết tiền quyên góp từ thiện là tiền của người nghèo. Vì người nghèo họ dễ tin yêu nghệ sĩ nên mỗi người gửi vài trăm cho tới một vài triệu. Họ gửi vào tài khoản cá nhân của nghệ sĩ để nhờ nghệ sĩ làm từ thiện giúp. Họ cảm thấy hãnh diện và cảm thấy vui. Chính vì điều đó nên nhiều nghệ sĩ đã lợi dụng lòng tốt của họ để lừa dối", anh chia sẻ.
Trang Trần bóc phốt người trong nghề bán dâm. "Gái sang chảnh làm nghệ thuật chỉ để đi khách giá cao" cũng là khẳng định của ca sĩ Phương Thanh khi nhắc đến mặt trái của showbiz Việt. Việc Trấn Thành tiết lộ nhiều nghệ sĩ showbiz chơi xấu, cành nạnh nhau; Long Nhật - Lý Hải chê showbiz giả tạo, bạc bẽo hay nhiều nghệ sĩ trẻ tiết lộ từng bị gạ tình lấy danh, quấy rối tình dục... khiến bức tranh sống động về giới showbiz được vén màn.
Nghệ sĩ cần làm gì để cải thiện lòng tin?
Chia sẻ với iOne, chuyên gia truyền thông Hồng Quang Minh nhận định, giải trí vốn là một môi trường luôn tạo sự tò mò đối với công chúng. Giải trí có những chủ đề nhạy cảm và không ít những tranh cãi. Nhất là trong thời điểm những scandal nổ ra liên tục trên các nền tảng mạng xã hội, công chúng càng nghi ngờ những hình ảnh nhìn thấy, những điều họ nghe từ nghệ sĩ.
"Nghệ sĩ trong showbiz phần lớn thời gian cũng sống như một người bình thường, họ có yêu ghét, tức giận, khuyết điểm, nhưng công chúng thì thường mặc định hình ảnh nghệ sĩ lúc nào cũng sáng bóng như trên sân khấu hay các phương tiện truyền thông. Chính vì vậy trong tiềm thức của họ, nghệ sĩ luôn bị đặt dấu hỏi về tính thật và tính 'làm màu' trong các hoạt động.
Bên cạnh đó, nghệ sĩ vốn cũng là đối tượng làm mọi thứ theo cảm tính, ít ghi chép, có số liệu, bằng chứng chứng minh cho hành động họ làm. Thế nên khi được yêu cầu những thứ đó, dù đã làm thật hay không, họ cũng khó mà đưa ra ngay tại thời điểm được yêu cầu. Những scandal liên quan đến đạo đức, từ thiện gần đây của nghệ sĩ nổ ra liên tục cho thấy sức ép của công chúng đòi hỏi tính minh bạch, rõ ràng của nghệ sĩ lớn đến mức nào. Trong khi đó cộng đồng nghệ sĩ lại tỏ ra bối rối trong việc chứng minh sự minh bạch bản thân. Yếu tố này cộng với tính nhạy cảm của môi trường showbiz đã tạo nên dấu hỏi lớn về lòng tin của công chúng với nghệ sĩ".
Để cải thiện hình ảnh, niềm tin từ công chúng sau những ồn ào, theo chuyên gia Hồng Quang Minh, các nghệ sĩ cần phải giải quyết được gốc rễ vấn đề. Gốc rễ ở đây là "phòng bệnh" hơn "chữa bệnh". Nếu đã bị tổn thất hình ảnh vì hành động sai thì phải biết xin lỗi, sửa lỗi. Còn trước đó, tốt nhất nên tránh sai để giữ gìn hình ảnh.
"Hình ảnh với nghệ sĩ là yếu tố sống còn, nhưng nhiều người còn bất cẩn. Họ nghĩ họ biết hát thì đi hát, biết diễn thì đi diễn, là đủ. Đó mới chỉ là yếu tố cần. Họ được công chúng yêu mến và ủng hộ không chỉ vì kĩ năng chuyên môn và còn vì hình ảnh mẫu mực theo thước đo xã hội. Chính vì vậy khi nghệ sĩ phát ngôn, hành động ngoài vùng an toàn chuyên môn của mình, họ cần cẩn trọng, hoặc phải có tư vấn từ chuyên gia, những người hiểu biết trong lĩnh vực đó để tránh những sai lầm đáng tiếc. Nhiều người có nhiệt tình, nhưng thiếu đi sự tìm hiểu, cẩn trọng, hết lần này đến lần khác làm tổn thất hình ảnh cá nhân, tôi nghĩ là đáng tiếc, nhưng cũng đáng trách. Mỗi nghệ sĩ khi hoạt động chuyên môn, cũng cần chuẩn bị cho mình công cụ và hiểu biết tổng thể để tránh những ồn ào không đáng có", anh nói.
Trong khi đó, chuyên gia truyền thông Ngô Bá Lục cho rằng nghệ sĩ cần biết mình là ai, vai trò của mình quan trọng thế nào để từ đó, hạn chế cái "tôi", gạt bỏ những ham muốn tầm thường, sống lành mạnh, trong sạch và luôn phải là người tử tế. "Ngoài việc hoạt động nghệ thuật cần cù và sáng tạo thì trong đời sống, nghệ sĩ cũng phải đúng mực trong ứng xử và phát ngôn. Gương mẫu chấp hành mọi nội quy, quy định pháp luật. Công bằng, khách quan, minh bạch trong mọi chuyện cả nghệ thuật lẫn đời sống. Có như vậy thì họ mới giữ được hình ảnh đẹp của mình", anh nói.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mới đây cho biết Bộ đang hoàn thiện dự thảo về quy tắc ứng xử của nghệ sĩ và có văn bản gửi 6 đơn vị trực thuộc gồm Hội Điện ảnh, Hội Mỹ thuật, Hội Nghệ sĩ múa, Hội Nghệ sĩ sân khấu, Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh, Hội Nhạc sĩ. Bộ quy tắc bao gồm quy tắc ứng xử chung, quy tắc ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp, quy tắc ứng xử đối với đồng nghiệp, quy tắc ứng xử đối với khán giả, công chúng, quy tắc ứng xử trong hoạt động xã hội, quy tắc ứng xử trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội.
Theo đó, với đồng nghiệp, nghệ sĩ không công kích, bài xích mà nên cạnh tranh lành mạnh. Với công chúng, nghệ sĩ cần tận tâm cống hiến, lắng nghe góp ý của khán giả, không lợi dụng danh tiếng để trục lợi. Trong các hoạt động xã hội, nghệ sĩ phải có trách nhiệm đóng góp cho cộng đồng, đồng thời minh bạch hoạt động xã hội, từ thiện. Dự thảo nhấn mạnh nghệ sĩ không tham gia quảng cáo sản phẩm kém chất lượng, ủng hộ hoạt động mê tín dị đoan. Trên mạng xã hội, nghệ sĩ phát ngôn trung thực, không dùng ngôn ngữ phản cảm, trái thuần phong mỹ tục, không đăng tải các thông tin sai sự thật, xúc phạm người khác...
Xem thêm:
- Nếu ăn chặn tiền từ thiện, nghệ sĩ sẽ bị xử lý thế nào?
- Những lần Duy Mạnh nói thẳng về chuyện từ thiện của giới nghệ sĩ
Thiên Anh
